Ekonomi alanında yazacağım yazılara ve araştırmalarıma başlamadan önce çok sorulan, akıllara çokça takılan bir soruya ilk yazımda açıklık getirmek istiyorum. Hem daha önce çokça karşılaştığım bu soruya cevap vermek hemde daha sonra aynı sorunun defalarca sorulacağından emin olduğum için bu yazıyı bir referans yazısı olarak yazmak istedim.
Öncelikle para basmakla ve parayı piyasaya sürmekle yükümlü olan kurumumuz Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’dır. Peki bu yetkiyi elinde bulunduran Merkez Bankası neden para basıp da dağıtmaz? Piyasayı ele aldığımızda üç faktör karşımıza çıkmakta; Emek(İşçi) , Sermayedar(Üretici) , Tüketici(Halk) . Öncelikle İşçi faktörünü ele alırsak işçi daha fazla para eline geçtiği takdirde daha fazla eline para geçmesinin rahatlığıyla kendisi üretimden bir nebze veya tamamen çekilecek bu durum ise sermayedar yani üreticiyi ve üretim miktarını etkileyecek, üretim miktarı azalınca, o ürüne insanlar daha fazla paraya sahip oldukları için daha fazla para vermeyi kabul edecek ve ürünün fiyatı artacaktır. İkinci bir olasılık olarak ise işçi aynı durumda işten çekildiği için artık iş gücü piyasasını aynı iş için daha fazla ücret ile çalışacak işçiler bulunabilecektir. Üreticinin iş gücüne ödediği ekonomik yük arttığı için bu nihai ürüne yansıyacak yine piyasa fiyatları bu şekliyle de artacaktır. İkinci bir faktör olarak Sermayedar yani Üretici faktörünü ele alırsak yine az önce söylediğimiz şekliyle birinci durumda iş gücü piyasası fiyatları arttığı için üretici ürüne zam yapacak ve nihai piyasa fiyatı artacaktır.İkinci bir durum ise; Sermayedar daha fazla para eline geçtiği için üretimi azaltacak ve üretimden kendi isteği ile çekilecek böylece üretim yani bir ürünün arzı azaldığı için daha az ürün için daha fazla miktarda para verilerek alınmak zorunda kalınacak piyasa fiyatları yükseltecektir. Ayrıca piyasa fiyatları belirli bir orana göre yükselmediği için çok büyük yükselişler de gözlenebilir. Bu durumun önüne geçmek için asla böyle bir maceraya atılmak söz konusu olmamalıdır. Üçüncü faktör olarak Tüketici yani halkı ele alırsak; daha fazla para elde ettiği için örneğin aylık 1000 tl eline geçen kişi sayısı 200 iken daha sonra para arzı olduktan sonra aylık eline 1000 tl geçen sayısı 500 kişi olunca yeni eklenen kişiler de aynı konfor ve refah seviyesinde yaşama isteği ile harcama hareketleri gösterecektir.Önceden 1000 tl alanların da eline geçen para daha fazla olduğu için yine aynı reaksiyonla harcamalarını bir üst seviyeye çıkarmak isteyecektir. İş bu durumda piyasadaki ürün miktarı bitene veya eriyene kadar bu şekilde devam edecek ürün bittiği veya azaldığı takdirde nihai olarak piyasa fiyatlarında dengesiz artışlar gözlenecektir. Üstelik bu artış ve hareketler kontrol edilmesi güç olduğu için istenmeyecek piyasa hareketleridir. Ayrıca bir piyasa dengesi söz konusu olduğu halde piyasaya fazladan ürün,para vb faktörleri sokmak piyasaya yeni giren faktörün arzı arttığı için piyasa fiyatını düşürecektir. Diğer faktörlere nispeten daha az bulunan diğer bir faktörün piyasa fiyatı ise yükseliş eğilimi gösterecektir.Örneğin diğer faktörler sabit kalmak koşuluyla iş gücü piyasadan çekildiği takdirde işçi bulmak güçleşince işçi maaşları artacaktır. Başka bir örnekte ise diğer faktörler sabit kalmak koşuluyla ürün arzı azaldığı takdirde ürün fiyatı artacak, ürün arzı yani üretimi arttığı takdirde ürün fiyatı düşecektir. Devletler ve yönetimler bu faktörleri göz önüne alarak piyasaya bazı müdahalelerde bulunabilirler. Ekonominin iyi veya kötü anlamda kontrol edilemez değişim uzun vadede zarar getireceğinden kontrollü müdahalelerle, piyasanın kontrollü şekilde güçlendirilmesi sağlanmalıdır. Bu sağlanırken piyasaya duyulan güven ve iniş çıkışların minimum seviyede olması yani piyasa hareketlerinin rasyonel olması yatırımcıyı çekecektir.
Tüm bu durum ve anlatımlar dikkate alındığında aslında çok para basmanın hiçbir işe yaramayacağı hatta var olan piyasayı alt-üst edebileceği ve fiyatları ölçüsüz arttıracağı apaçık ortadadır. Ayrıca belirttiğimiz gibi para piyasaya fazlaca sürüldüğü takdirde çok bulunan bir faktörün değeri azalacaktır. Bu yüzden paranın değerini ve önemini koruması için bu müdahalelerin ölçülü ve zamana yayarak yapılması gerekmektedir. Aynı zamanda bu konuyu etkileyen faiz,enflasyon gibi diğer piyasa değişkenleri de mutlaka göz önüne alınarak yapılmalı ve duruma göre müdahale etmek doğru olacaktır.
-Halit Aydemir
