Giriş
Ergenlik dönemi, bireyin çocukluktan yetişkinliğe geçiş yaptığı, biyolojik, bilişsel ve psikososyal açıdan yoğun değişimlerin yaşandığı kritik bir gelişim evresidir. Bu süreçte ergen, aileden bağımsızlaşma eğilimi gösterirken akran ilişkilerine daha fazla önem atfeder. Arkadaş seçimi, ergenin kimlik gelişimini, sosyal uyumunu ve psikolojik sağlığını doğrudan etkileyen bir faktördür. Dolayısıyla ergenlikte arkadaş seçimi, yalnızca bireysel bir tercih değil; aynı zamanda gelişimsel ve toplumsal bir olgu olarak değerlendirilmelidir (Yörükoğlu, 2012).
Arkadaş Seçiminin Psikososyal Önemi
Ergenlikte akran ilişkileri, bireyin benlik algısının ve kimliğinin şekillenmesinde temel rol oynar. Erikson’un psikososyal gelişim kuramına göre ergenlik, “kimlik kazanımına karşı rol karmaşası” evresine denk gelmektedir. Bu evrede ergen, kimlik arayışında önemli ölçüde arkadaş çevresinden etkilenir (Erikson, 1968). Akran kabulü, aidiyet duygusu ve sosyal kimlik gelişimi açısından kritik bir öneme sahiptir. Bununla birlikte olumsuz arkadaş grupları, riskli davranışlara yönelimde önemli bir etken olabilir (Brown & Larson, 2009).
Sağlıklı Arkadaşlık İlişkilerinin Özellikleri
Sağlıklı arkadaşlık ilişkileri; güven, dürüstlük, karşılıklı destek, saygı ve empati üzerine kuruludur. Bu tür ilişkiler, ergenin özgüvenini artırır, sosyal becerilerini geliştirir ve akademik başarısını destekler (Bukowski, Laursen & Rubin, 2018). Buna karşın, olumsuz arkadaş çevresi ergenin sorumluluk bilincini zayıflatabilir ve riskli davranışları teşvik edebilir.
Ailenin Rolü
Ergenin arkadaş seçimi sürecinde aile, dolaylı fakat güçlü bir etkiye sahiptir. Demokratik aile tutumları, ergenin daha bilinçli ve sağlıklı ilişkiler kurmasına olanak tanırken; otoriter ya da ilgisiz tutumlar, bireyin olumsuz akran gruplarına yönelmesine sebep olabilir (Steinberg, 2011). Ailenin ergeni yargılamadan dinlemesi, sosyal çevresiyle ilgilenmesi ve rehberlik etmesi, sağlıklı arkadaş seçiminde kritik bir destek unsurudur.
Sonuç
Ergenlikte arkadaş seçimi, bireyin kişilik gelişimi, kimlik oluşumu ve sosyal uyumu açısından merkezi bir öneme sahiptir. Sağlıklı arkadaşlık ilişkileri ergenin gelişimini desteklerken, olumsuz akran grupları risk faktörü oluşturmaktadır. Bu bağlamda ailelerin demokratik tutum sergilemeleri, okul ortamının sosyal destek sağlaması ve ergenin bilinçli seçimler yapabilmesi için yönlendirilmesi büyük önem taşımaktadır. Arkadaş seçimi, yalnızca bireysel değil, aynı zamanda toplumsal düzeyde de ergenlerin geleceğini şekillendiren kritik bir faktör olarak ele alınmalıdır.
Kaynakça
- Brown, B. B., & Larson, J. (2009). Peer relationships in adolescence. In R. Lerner & L. Steinberg (Eds.), Handbook of Adolescent Psychology (pp. 74–103). Wiley.
- Bukowski, W. M., Laursen, B., & Rubin, K. H. (2018). Handbook of Peer Interactions, Relationships, and Groups. The Guilford Press.
- Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and Crisis. Norton.
- Steinberg, L. (2011). Adolescence. McGraw-Hill.
- Yörükoğlu, A. (2012). Gençlik Çağı: Ruh Sağlığı ve Sorunları. Özgür Yayınları.
